In gedachte ben je er altijd bij

Inleiding

Afgelopen zondag was het wereldlichtjesdag. Overal werden lichtjes aangestoken ter nagedachtenis van overleden kinderen. Een prachtig initiatief en ook de datum van deze dag is mooi uitgekozen. Juist tijdens deze maand kan het gemis extra worden gevoeld. Tijdens de feestdagen word je extra geconfronteerd met het verlies. Ook het overleden kind hoort hierbij aanwezig te zijn. Tijdens de afgelopen vier jaren heb ik hier veel met lotgenoten over gesproken. Lotgenotencontact is altijd erg troostend en hulpvol. Het is fijn om met iemand over het verlies te praten die precies weet wat je bedoelt. Ik heb mooie gesprekken gehad en tijdens deze gesprekken ben ik ook tot de ontdekking gekomen dat er veel overeenkomsten zijn in de belevingswereld van ouders die een kind hebben verloren. In deze blog geef ik inzicht in deze overeenkomsten. Op deze manier wil ik meer inzicht geven in het rouwproces van een ouder die een kind heeft verloren. Dit kan verheldering opleveren bij de omgeving. Ook wil ik met deze blog andere ouders inspireren om over het eigen rouwproces na te denken. Ook al is het een heel eenzaam proces, je bent niet de enige. Het wil niet zeggen dat iedereen zich herkent in deze blog, want iedereen rouwt anders. De volgende overeenkomsten zijn mij opgevallen:

1) In gedachte is het kind er altijd bij

Wat ik veel ouders heb horen zeggen en wat ik zelf ook ervaar is dat het overleden kind altijd voort blijft leven. Als mensen aan mij vragen hoeveel kinderen ik heb, dan antwoord ik altijd drie kinderen. Voor je gevoel blijft het kind altijd de leeftijd hebben waarop het kind is overleden. Mijn twee kinderen worden ouder, maar in gedachte denk ik altijd aan mijn overleden zoon als baby. Dit is logisch natuurlijk, maar dit geeft een verdrietig gevoel. De seizoenen gaan verder en mijn twee kinderen worden groter. De tijd gaat verder, maar de herinnering staat stil. Dat de tijd verder gaat geeft ook veel verdriet. Je wilt de herinnering ook graag levend houden. Hoe verder de tijd verstrijkt hoe minder scherp de herinnering kan worden. Rouw om een kind kan daarom ook levenslang duren. Je bent altijd nog de ouder van het overleden kind en het gemis blijft altijd. Ook zal het kind er in gedachte altijd bij zijn. Ouders van overleden kinderen blijven aan het kind denken en in gedachte kunnen ze ook meegroeien met het gezin. Zo komt het regelmatig voor dat je kan denken: Hoe had zij/ hij er nu uitgezien? Of:  Hoe was het nu geweest als hij/zij er nog was? 

2) Scheidslijn tussen het leven voor en na het overlijden

Door het verlies is mijn leven veranderd en ben ik als persoon ook veranderd. Of misschien ben ik juist nu wel meer mezelf geworden dan ooit tevoren. Veel lotgenoten herkennen dit. Daarom wordt er vaak gesproken over een leven voor de dood van het kind en een leven na de dood. Bij het verlies van een kind word je zo diep geraakt en aangetast dat je in 1 seconde naar de overlevingsstand wordt toegeworpen. De emoties die bij dit verlies verschijnen zijn onbeschrijflijk en die komen telkens weer als een rollercoaster aan je voorbij. Als ouder moet je een manier zien te vinden om je hierdoor heen te worstelen of doorheen te slaan. Het voelt als een worsteling waarbij je niet weet wanneer dit eindigt. Een moeder die een pasgeboren baby verliest heeft daarbij ook nog eens te maken met de heftige emoties van de bevalling en de gehele hormoonhuishouding. Dit alles te samen zorgt voor nog meer schommelingen aan emoties. Het verdriet raakt je zo diep dat je je nooit meer dezelfde persoon voelt als daarvoor. De onbezonnenheid van het leven is weg en je moet een weg zien af te leggen om jezelf weer opnieuw uit te vinden. Ook al kan je op een gegeven moment weer lachen, dan schuilt er onder die lach nog steeds het verdriet. De omgeving denkt misschien dat het goed met je gaat, waardoor je je nog eenzamer kan voelen. Zo komt het voor dat je uit reacties van de omgeving opmerkt dat ze denken dat je eroverheen bent. Een groot misverstand over rouw is dat mensen denken dat je er na 1 jaar overheen bent, maar rouw om een kind is iets dat levenslang duurt.

3) Rouwen om een kind is een eenzaam proces

Het verwerken van het verlies van een kind is een eenzaam proces. Je moet zelf naar manieren zoeken om te overleven en om weer verder te gaan. De omgeving kan naar je luisteren, maar toch moet je het gevecht zelf aangaan. Zo kan het vooral in de eerste maanden lijken alsof de dagen heel lang duren. Je kan het ervaren of je elke minuut moet overleven. Dit is helaas een eenzaam proces, maar een proces waar je als ouder doorheen moet komen. Zelfs een partner kan je hierbij niet helpen, want die worstelt met zijn of haar eigen proces. Het is niet makkelijk, maar als je toegeeft aan dit eenzame gevoel dan komt er een dag dat je jezelf weer sterk gaat voelen. Dit moment kan je niet afdwingen en komt voor ieder op een ander moment, maar er komt zeker een dag dat je langzaam weer kan gaan genieten van het leven. Door vallen en opstaan leer je weer een weg te vinden in een leven zonder jouw kind. Ook moet je weer een nieuwe weg zoeken op het werk. Hoe ga je om met collega’s die niet naar het verlies vragen? Dit gebeurt helaas nog regelmatig. Ook ontstaat er regelmatig een tweestrijd. De werkgever heeft rekening te houden met eigen deadlines, maar een ouder worstelt nog met een ingrijpend rouwproces. Het beste is om hier gezamenlijk doorheen te komen op een manier dat voor beide partijen goed is.

4) Verrijking van het leven

Wat ik nooit had verwacht en wat toch zo is gebleken is dat ik naast het grote verdriet ook een andere dimensie in het leven leerde kennen en dat was dat ik een dieper besef van het leven kreeg. Later hoorde ik dat andere lotgenoten dit ook zo hebben ervaren. Naast het grote verdriet en de heftige emoties kan je ook een verrijking van het leven ervaren. Je kan extra gaan genieten van de kleine dingen en je ervaart diepere en langere geluksmomenten dan voor het leven van het overlijden. Dit komt onder andere doordat je de vergankelijkheid van het leven van zo dichtbij hebt gezien. Doordat je de diepte van bepaalde emoties als verdriet, angst en woede hebt geraakt ervaar je ook andere emoties (geluk en blijdschap) nog intenser. Ook kan je de schoonheid van het leven gaan zien in simpele dingen, bijvoorbeeld in de natuur. Ik weet nog goed dat ik na het overlijden veel in de natuur wilde zijn. Ik kon uren naar de natuur kijken op een andere manier dan daarvoor. Vele ouders ervaren deze verrijking van het leven en zien dit als het enige troostende geschenk wat ze kregen van het overleden kind. 

Het begin van een nieuw leven

Het verlies kan het begin zijn van een nieuw leven. Het is een leven zonder het kind die je zo graag bij je had willen hebben en die je had willen zien opgroeien. Je moet afscheid nemen van het toekomstbeeld dat je voor ogen had. Je moet leren loslaten en je leert dat je als mens niet altijd een keuze hebt. Ook kan je als mens zo veranderen, waardoor je een nieuwe invulling gaat geven aan het leven. Misschien merk je dat je veel meer wilt betekenen voor de maatschappij of ga je juist de dingen doen die je altijd belangrijk vond. Als ouder moet je ook een manier zien te vinden om met de leegte om te gaan. Deze leegte kan je langzaam proberen op te vullen met iets positiefs. Het is altijd een keuze om de draad positief of juist negatief op te pakken. Het verdriet zal altijd blijven bestaan, maar een kind had nooit gewild dat een ouder hierin zou blijven hangen. Daarom zie je vaak dat ouders iets positiefs gaan oprichten in het teken van het overleden kind. Op deze manier zijn er stichtingen opgericht en wordt er ook veel hulp geboden aan lotgenoten. Zo wordt er betekenis gegeven aan het veel te korte leven. En dit betekent niet dat je als ouder over het verlies heen bent. Een overleden kind zal er altijd bij blijven. Hoeveel jaren er ook verstrijken: “In gedachte ben je er altijd bij”.

Waar je ook bent, Ik zou het niet weten,

Niet in tijd of afstand te meten,

Maar ik heb je bij me, diep in mij,

Daarom ben je zo dichtbij.

• -Toon Hermans-